Covid19 Hastalığı Nedir, Nereden Geldi Ve Ne Zaman Başladı?
2019 yılı sonunda başlayan COVID-19 salgını kısa süre içinde tüm ülkelerde görülünce 2021 yılı Mart ayı ile birlikte tedbirler esnetilmeye başlansa da. Seyahat kısıtlaması, maske kullanımı zorunluluğu devam etmektedir. hijyen ve sosyal mesafe tedbirlerine rağmen kontrol altına alınamayan salgından ötürü son olarak illere göre risk haritası belirlenmiş ve kısıtlamaları riskleri kırmızı, sarı, turuncu ve mavi olarak sıralama yaplmıştır. Bu yazının amacı; tüm çalışanların pandemi haline gelen "Koronavirüs (Covid-19)" hakkında bilgilendirilmesini sağlamak ve eğitim kolaylıkları sağlanması için tanımlamak gerekirse; Koronavirüs'ler (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. 31 Aralık 2019'da Dünya Sağlık Örgütü Çin Ülke Ofisi, Çin'in Hubei eyaletinin Vuhan şehrinde etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakalarını bildirmiştir. 7 Ocak 2020'de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir "Koronavirus (2019-nCoV)" olarak tanımlanmıştır. Daha sonra 2019-nCoV hastalığının adı COVID-19 olarak kabul edilmiştir.
Koronavirüs Olduğumu Nasıl Anlarım?
COVID-19, farklı kişileri farklı şekillerde etkilemektedir. Enfekte kişilerin çoğu, hafif ila orta düzeyde semptomlar geliştirmekte ve hastaneye kaldırılmadan iyileşmektedir.
En yaygın semptomlar:
- ateş
- kuru öksürük
- yorgunluk
daha seyrek görülen semptomlar:
- ağrı ve sızı
- boğaz ağrısı
- ishal
- konjunktivit
- baş ağrısı
- ltat alma veya koku duyusunun kaybı
- ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarında renk değişimi
Ciddi semptomlar:
- solunum güçlüğü veya nefes darlığı
- göğüs ağrısı veya göğüste baskı
- konuşma veya hareket kaybı
Ciddi semptomlar gösteriyorsanız derhal tıbbi yardım alın.
Doktorunuzu veya sağlık tesisini ziyaret etmeden önce mutlaka Alo 184 ve 112 telefonlarını arayın
Hafif semptomlar gösteren ve başka bir sağlık sorunu olmayan kişiler, tedavi sürecini evde geçirmelidir.
- Virüsle enfekte olan kişiler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir.
Kendim Koronavirüs tanısı Koyabilir miyim?
- , hastanelerde ve yetkilendirilmiş laboratuvarlarda yapılan test sonuçları doğrultusunda konulmaktadır
Hastalığın Bulaşma Şekli Nedir?
- Hastalığın damlacık yoluyla bulaştığı düşünülmektedir. Virus hasta bireylerden öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçılan damlacıklarla ve hastaların kontamine ettiği yüzeylerden (göz, ağız, burun mukozasına temasla) bulaşabilir. Asemptomatik (hastalık belirtisi göstermeyen) kişiler solunum yolunda virus taşıyabilir, ancak esas bulaşma hasta bireylerden olmaktadır. Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları, ateş, öksürük ve dispnedir. Daha ciddi vakalarda, pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm gelişebilir.
Koronavirüs Oldum Karantina Sürem Kaç gün?
- Koronavirüs ‘ün kuluçka süresi 14 gündür
Kronik Rahatsızlıkları Olanlara Bulaşma Riski Nedir, Kimler Hastalığı Yakalanabilir?
COVİD-19 enfeksiyonu ile ilgili şimdiye kadar edinilen
bilgiler, bazı insanların daha fazla hastalanma ve ciddi semptomlar geliştirme
riski altında olduğunu göstermiştir. Hastalıktan en fazla etkilenen kişiler;
- 60-65+ yaş üstü olanlar
- Ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar. Bu kronik tıbbi rahatsızlıklar; kalp hastalığı, hipertansiyon, diyabet, kronik solunum yolu hastalığı, kanser.
- Filyasyon ekipleri ve Sağlık çalışanları
Evcil Hayvanımdan Covid19 Bulaşır Mı?
- Evde bakılan kedi, köpek, vb. evcil hayvanların Koronavirüs ile enfekte olması beklenmez.
Koronavirüs Olmamak İçin Nelere Dikkat Etmeliyim?
Öncelikle 14 Adım Kuralları Uygulamalısınız;
- El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır.
- Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
- Hasta insanlar ile temastan kaçınılmalıdır. (en az 1 metre mesafe)
- Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
- Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin, öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir.
- Tokalaşma ve sarılmadan kaçınılmalıdır.
- Hiçbir kişisel eşyanızı (havlu gibi gündelik eşyalar) ortak kullanmayın.
- Kapalı alanlar ve bulunduğunuz ortamlar sık sık havalandırılmalıdır.
- Kapı kolları, armatürler, lavabolar gibi sık kullanılan yüzeyleri su ve temizlik malzemesi ile her gün temizleyin. Kıyafetlerinizi yüksek ısıda normal deterjan ile yıkayın.
- Bağışıklık sistemini güçlendirmek için dengeli ve sağlıklı beslenilmelidir.
- Bol sıvı tüketilmesi ve uyku düzenine dikkat edilmesi gerekmektedir.
- Kapı kolları, yüzeyler, masa, klayve, mouse, telefonlar her gün günde en az 2 defa 1/10 oranında sulandırılmış çamaşır suyu ile silinmelidir.
- Gıda maddelerinden su içerisine girebilenler için sabunlu su yapılıp içerisinde en az 5 dakika kadar bekletilmelidir.
Güçlü Bir Bağışıklık Sistemine Sahip Olmak İçin Ne Yapmam Gerekiyor?
iyi
beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmesinin yanı sıra, stresten uzak durmak
gerekir. Stresten uzak durmak için;
- Bir kriz sırasında üzgün, stresli, şaşkın, korkmuş veya kızgın hissetmenizin normal olduğunu kabul edin.
- Panik oluşturabilecek medya yayınlarını izlemek veya dinlemek için harcadığınız zamanı azaltarak endişeyi ve ajitasyonu sınırlandırın.
- Duygularınızla başa çıkmak için sigara, alkol veya diğer ilaçları kullanmayın.
- Eğer bunalmış hissediyorsanız, bir sağlık görevlisi veya danışman ile konuşun.
- Gerektiği durumlarda fiziksel ve zihinsel sağlık ihtiyaçları için nereye gideceğiniz ve nasıl yardım alacağınız konusunda önceden bilgi edinin.
- Bilinmezliğin yarattığı endişeden uzak kalabilmek için sadece Sağlık Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü gibi güvenilir kuruluşların açıklamalarını okuyun ve sadece bu kuruluşların önerdikleri korunma yöntemlerini referans alın.
Mümkün olduğunca evde kalmaya özen gösterin. Evden çıkmak
zorunda kaldıysanız, dışarıdayken yukarıda belirtilen önlemlere dikkat edin.
Eve döndükten sonra; dışarıda giyilen mont ve ayakkabı gibi sokak kıyafetlerinde
her seferinde aynıları kullanılmalı ve ayakkabılar içeri alınmadan önce 4 saat
kadar dışarıda bekletilip sonrasında ayakkabılığa alınmalıdır. Montlar ve diğer
sokak kıyafetleri açık havada 4 saat havalandırılmalıdır. Yıkanması gereken tüm
kıyafetler en az 60 derecede yıkanmalıdır. Ayakkabılarınız ile evin içerisine
girmeyin. Ellerinizi ve yüzünüzü sabunlu suyla yıkayın, mümkünse banyo yapın.
Dışarı çıkmak zorunda kalındıysa işyeri, yemekhane, market,
vb. ortak kullanım alanlarının kişilerin arasında en az 1 metre mesafe olacak
şekilde düzenlenmesine dikkat edilmelidir. Sıra beklerken önümüz ve arkamızdaki
kişilerle aramızda en az 1 metre mesafe bulunması önemlidir.
Covid19 Aşısı Nedir Ve Covid19’dan Korunabilir mi?
Aşılar toplumsal sağlığın korunması çok önemli bir yere
sahiptir. Toplumların salgın hastalıkların korunması ancak toplumsal
bağışıklığın kazanması ile mümkündür. Bu da aşılama yolu gerçekleştirilir.
Aşılar hastalıkları önleyebilir veya daha hafif seyretmelerini
sağlayabilir. Koronavirüs enfeksiyonunun ciddi riskleri ve aşıların sağladığı
bağışıklığın yararları göz önünde bulundurulduğunda aşılama toplumsal
Aşıların sağladığı bağışıklığın yararları ve Covid-19 enfeksiyonunun ciddi riskleri değerlendirildiğinde mümkün olan en kısa zamanda aşı olmak en doğru karar olarak öne çıkmaktadır. Maske, mesafe ve temizlik hastalığın yayılmasını önlemek için çok önemlidir, fakat hastalığın toplumda yayılmasının, ağır hastalık ve ölüm gibi ciddi etkilerinin önlenmesinde tek başlarına yeterli değildir. Ancak aşıdan sonra da bir süre daha maske, mesafe ve temizlik önlemlerinin tümüne uymak gerekecektir. Toplumun geniş bir bölümü aşılanarak Covid-19’a karşı bağışıklık kazanırsa, hastalığın başkalarına geçişi azaltılabilir.
Onay Alan Covid-19 Aşıları Hangileridir?
Koronavirüs aşısı için çalışmalar devam etmektedir. Onaylanan aşılardan ikisinin (Sinovac ve Biontech/Pfizer) ülkemizde de (Sinovac aşısı)kullanıma başlamıştır.
 |
| CoronaVac-2 Aşısı |
CoronaVAC-2 Aşısı Nedir?
Çin’de üretilen Sinovac şirketinin aşısı CoronaVac inaktive bir aşıdır, 14 gün arayla iki kez uygulanmaktadır. Virüsün çoğaltılması ve sonrasında etkisiz hale getirilmesi ile üretilen cansız, tam virus aşısıdır. Ölü virusla karşılaşan bağışıklık sistemi bunu gerçek bir tehdit olarak algılar ve virüsü tanır. Böylece antikor ve diğer koruyucu mekanizmaları harekete geçirir. Sinovac aşısı buzdolabında 2-8oC’da saklanabilmektedir.
Aşı Hangi Durumlarda Yapılmamalıdır?
Koronavirüs hastalığını halen geçirmekte olanlara, grip olanlara ya da ateşli herhangi bir soğuk algınlığı olanlara aşının yapılmaması gerekiyor. Bu durumda bulunan hastalara, aşının yapılabilmesi için öncelikle tekrar sağlıklarına kavuşmalarının beklenmesi gerekiyor.
Aynı kural, karantinadaki kişiler için de geçerli. Bu kişilerin öncelikle karantina sürelerini doldurmaları ve aşıyı ancak koronavirüs olmadıklarının anlaşılması üzerine yaptırmaları mümkün. Ayrıca doktorların kişilerin, aşının yapılmasına engel teşkil edebilecek bir diğer hastalığı olup olmadığını değerlendirmesi gerekiyor. Yine aşıda yer alan bazı maddelere alerjisi olanların da bu aşıları olmaması gerekiyor.
Bu arada bahar alerjisi, saman alerjisi olanlar ile kimi gıda ürünleri ve hayvanlara alerjisi olanların aşı olmasında sıkıntı olmayacağı belirtiliyor. Diyabet hastası, aşırı kilolu ve zayıf bağışıklık sistemi olanların da aşı olması gerektiğine, koronavirüsün bu grupta yer alan kişilerde çok daha ağır seyrettiğine dikkat çekiliyor.
 |
| Biontec/Pfizer Aşısı |
Biontec/Pfizer Aşısı Nedir?
Bionthec/Pfizer aşısı, 28 gün arayla iki kez uygulanmaktadır. Aşı kapsül içinde mRNA içerir. mRNA insan hücresi içinde virüse ait proteinlerin üretilmesini sağlamaktadır. Bu aşılar, insan vücudundaki hücrelerde, virüse ait proteinlerin benzerlerinin üretilmesini sağlıyor. Böylelikle bağışıklık sistemi tepki olarak antikor üretiyor, virüsle mücadeleye geçiyor. BioNTech-Pfizer aşısının ise eksi 70 derecede muhafaza edilmesi gerekiyor.Her iki aşı da canlı virus içermez ve Covid- 19 hastalığına yol açması mümkün değildir.
Koronavirüs Geçirenler Aşı Olabilir Mi?
Covid-19 enfeksiyonu geçirenlerin bir bölümünün yeniden enfeksiyonu geçirebildiği bildirilmektedir. Hastalığı geçirmek veya aşı olmanın kişiyi ne kadar uzun bir süre koruduğu henüz tam olarak bilinmiyor. Covid-19 geçirdikten ne kadar sonra aşı yapılabileceği konusunda hekime danışarak, oluşan antikor seviyesine göre planlama yapılmalıdır.
Aşı Sonrası Yan Etki Beklenir Mi?
Covid-19 aşıları sonrasında aşının yapıldığı yerde ağrı, ateş, halsizlik gibi belirtiler görülebilir. Bunlar vücudun aşıya karşı gösterdiği tepkinin doğal bir sonucudur ve genellikle bir süre sonra kendiliğinden düzelecektir. Aşının etkinliğini nasıl etkileyecekleri şu an bilinmediği için yan etkilerin görülmemesi için önceden ilaç kullanılması önerilmemektedir. Aşılara bağlı ciddi yan etkiler genellikle alerjik etkilerdir. Ciddi alerjisi olanlar bunu mutlaka aşı öncesinde bildirmelidir.
Aşı Sonrasında Korunma Önlemlerine Devam Edilmeli Mi?
Tüm dünyada yaygın bir salgınla karşı karşıyayız. Aşının hastalığı önemli oranda önlediği bilinmektedir fakat bulaşmayı ne kadar ve ne süreyle önlediği zaman içinde ortaya çıkacaktır. Aşı olanlar ve hastalığı geçirenler de maske, mesafe ve hijyen kurallarına mutlaka uymaya devam etmelidir.
Covid-19 Aşısı Çocuklara Uygulanacak Mı?
* Koronavirüs ile ilgili detaylı bilgiye ulaşmak için Sağlık Bakanlığı'nın https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/2019-n-cov.html ve Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) www.who.int internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
