İş Güvenliğinde Risk Analizi ve Risklerin Yönetimi
İş sağlığı ve güvenliğinde riskler hiçbir zaman yok
edilemez, azaltılamaz. Alınan tüm önemlerle riski yok etmek, azaltmak için
değil, tehlike veya tehlikeli durumu önlemen içindir. Aldığımız önlemlerden
vereceğimiz her taviz ya iş kazası ya da meslek hastalığı olarak bize geri
dönecektir.
Biz de bu yazımızda A’dan Z’ye tüm risk analizi süreçlerini
tek bir yazıda topladık.
Neden Risk Analizi Yapmalıyız?
İnsani Nedenler ( İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları)
İnsani nedenlerden kaynaklanan riskleri ölçmek ve minimize
etmek için İş – Risk Analizleri, Ortam Analizleri ve Ergonomik Risk Analizleri
yapılmalıdır.
Yasal Nedenler ( Ürün Güvenliği, Donanım Güvenliği,
Çevre Güvenliği, Acil Durumlar)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çalışma Sosyal Hizmetler ve
Aile Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı yönetmelikleri,
Yönetimsel Nedenler (Organizasyon, Dokümantasyon)
Yatay ve Dikey Organizasyon Yapıları, Prosedürler,
Talimatlar, Formlar
Neleri Analiz Etmeliyiz?
Matris Gerektirmeyenler
İRA : İş Risk Analizleri
ORA : Ortam Risk Analizleri
ERA : Ergonomik Risk Analizleri
Matris Temelinde Yapılması Gerekenler
DRA : Donanım Risk Analizleri
ÜRA : Ürün Risk Analizleri
ÇRA : Çevre Risk Analizleri
YRA : Yönetimsel Risk Analizleri
Risk Analizi Metodları
Kinney & Risk – o graph (derived from prEN 1050)
FTA (IEC 61025) Hata Ağacı Analizi
ETA (IEC 62308) Olay Ağacı Analizi
HAZOP (IEC 618829) Tehlike ve Çalışabilirlik Analizi
IEC 60300 – 3- 9 Değişik Metotlar
PHA (IEC 61165) Başlangıç Tehlike Analizi
JSA (IEC/ISO standart 15504) İş Güvenlik Analizi
Risk Değerlendirme Süreçleri
- Planlama
- Üretim Süreçlerinin İncelenmesi
- Tehlikelerin Tanımlanması
- Risk Analizi
- Risk Değerlendirmesi
- Önlemlerin Belirlenmesi ve Risk Değerlendirme Raporunun Hazırlaması
- Uygulama
Risk Nedir?
Tehlike durumunda içinde tehlikenin gerçeğe dönüşmesidir,
Yaşanması muhtemel bir sonuçtur,
Koşullar olgunlaşmadıkça açığa çıkmaz,
Gerçekleşirse zarar yaşanmış demektir,
Risk daime tehlikenin bir elemanıdır.
Uygulama
Risk Analizi Ekiplerinin Kurulması
İşyerinin her bölümü için ayrı bir ekip kurulmalıdır. Ekip
yapısı aşağıdaki gibi olmalıdır.
Bir Yönetici (ekip lideri)
Yeterli sayıda işçi
İş Güvenliği Sorumlusu
İş Yeri Hekimi
Ekibin Bilgilendirilmesi
Bu çalışmanın sağlayacağı yararlar, çalışmanın nasıl
yapılacağı vb konularda ekip üyeleri bilgilendirilmelidir. Not: Ekip lideri
teknik destek üyeleri ile ekip üyeleri arasında iletişimi sağlayan köprü
görevini görecektir.
Yapılan İşlerin Belirlenmesi
Bu adımda ekip üyeleri bir vardiya boyunca yaptıkları
çalışmaların, başka bir deyişle işlerin listesini çıkartır. İş kazları
mevzuatımıza göre bir iş yaparken olmaktadır. Bu bakımdan yapılan işleri
listelemek önem taşımaktadır. Yapılan her iş bir tehlike veya tehlikeli durum
anlamına gelmektedir.
İşlerin Risklerini Tespit Etmek
Bu aşamaya kadar yapılan bütün işleri yani
tehlikeleri/tehlikeli durumları belirlemiş olduk. Artık bu tehlikeye içindeki
riskleri belirlemek gerekiyor. Son hali verilmiş yapılan işler listesine
olası risk sütunu ekleyin. Yeniden bir çıktı alın ve ekip üyelerine dağıtın.
Ekip üyeleri yaptıkları her işin karşısına “kendilerince” tahmin ettikleri
riskleri yazmalıdırlar.
Bu aşamada İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı ve gerek
görülmesi halinde yeteri kadar teknik personel çalışmaya müdahil olmak
durumdadır. İşçilerin buldukları risklerin listeleri ile yetinmemek gerekir.
Teknik destekle olası bütün riskleri belirlemek gerekir.
- Risk Analizi Örneği
- Yapılan İş: Kaynak Çalışması
- Çalışanların Bulduğu Riskler
- Elektrik çarpması
- Gözlerin kaynağın alması
- Dumanı solumak
- Ellerin yanması
Çalışma bu durumda iken çözümlere geçildiğini varsayalım.
Yalnızca aşağıdaki önlemlerle yetinmemek gerekecektir. Bu durumda aşağıdaki
gibi bir sonuç elde edilir.
Kablolar ve fişler sağlam olacak
Topraklama sağlanacak
Kaynak gözlüğü – maskesi kullanılacak
Eldiven kullanılacak
Solunumu maskesi kullanılacak
Teknik destekle yeniden riskleri belirlemek gerekir.
İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve gerek görülmesi
halinde yeteri kadar teknik personel ve ekip üyeleri ile bir araya gelerek
beyin fırtınası ile riskleri belirlemek gerekir. Bu durumda aşağıdaki gibi bir
sonuç elde ederiz.
Teknik Destek Katkısı Sonrası Risklerin Belirlenmesi
Elektrik çarpması
Gözleri kaynak alması
Dumanı solumak
Ellerin yanması
Çıkna gazları solumak
X ışınlarına maruz kalmak
UV ve IR ışınlarına maruz kalmak
Yangın riski
Patlama riski
Bel ve sırt ağrıları
Hava kirliliği
Diğer çalışanların etkilenmesi
Mekanik etkilerle yaralanmalar
Sıçraklarla yaralanmalar
Önlemleri Belirlemek
Bütün risklerin belirlendiğinde emin olduktan sonra her bir
risk açığa çıkmaması için alınması gereken önlemlerin belirlenmesi gerekir.
Excel tablomuzda bir sütun daha açalım ve çıktıları ekip üyelerine dağıtalım.
Her bir risk karşısına hangi önlemleri almak gerekir sorusunun işçilerce
yanıtlanmasını sağlayalım.
Önlemleri Sınıflandırmak
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ve gerek görülmesi
halinde yeteri kadar teknik personel desteği ile gerekli olan önemleri
netleştirmek ve sonrasında da sınıflandırmak gerekir. Sınıflandırma sonucu
şöyle olacaktır;
İşyerinin hazır olanakları ile hemen yapılabilecek
düzletmeler,
Dışardan mal ve/veya hizmet alınarak/alındıktan sonra
yapılacak düzeltmeler,
Yatırım projesi/planı v.b ile yapılabilecek düzeltmeler,
Kontrol Tabloları ve İstatistikleri Oluşturmak
Elde edilen verilerin istatistikler ile desteklenmesi ve “iş
risk önlem ağacının” iş risk analiz formuna işlenmesi gerekir. Bu sayede
işyerinin her bir bölümünde olabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının
tamına yakın bir kısmını belirlemiş oluruz.
