Boşlukların Kapatılması-Yüksekte Güvenli Çalışma:
Ülkemizde en çok inşaat sektöründe ölümlü kazalar meydana
gelmektedir. Bu sebeple yüksekte güvenli çalışmaya büyük önem
verilmektedir. Yüksekte güvenli çalışmalarda yapılacak tedbirlerde bir tanesi
de Boşlukların Kapatılması önlemleridir.
Çalışanların Yüksekten Düşmesi Tipindeki Kazaların Alt Grupları
Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği
Ek-4 (A) Yüksekte Çalışma Başlığı altında 7 madde ile yüksekte çalışmanın
tanımı yapılarak önlem alınması gereken hususlar belirtilmiştir.
Ülkemizde yönetmelikle seviye farkı bulunan ve yüksekten
düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan
çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilmiştir. Uluslararası bazı
standartlarda bu yükseklikler;
+OSHA………. 1.8 m.
+HSE…………. 2 m.
+AU…………… 2 m. şeklinde ölçülendirilerek
belirtilmiştir.
Tehlikeli Boşlukların Kapatılması
Betonarme platformların döşeme kenarlarında, asansör,
merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde süreksizlik
meydana getiren boşluklarda, duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları
arasında süreksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklarda
çalışanların veya malzemelerin düşmesini engelleyecek toplu koruma tedbirleri
alınır.
Özellikle kaba inşaat sırasında oluşan bu boşlukların nasıl
ve ne şekilde kapatılacağı, bu iş taksiminin kimlere verileceği, kapatmanın
yapılacağı noktada imalata engel olmaması ve imalatın yapıldığı süreçte de
etkili olması hususlarının proje başlangıcında proje gerekleri arasında
irdelenip organizasyonunun yapılması gerekmektedir. Ayrıca inşaat sürecinde
meydana gelecek olan gerek proje revizyonlarında gerekse de çalışanların bu
konuda eğilimlerinin artırılmasında aksiyona geçebilmek için günü birlik
toplantılar (toolbox) düzenlenmeli ve imalat gerçekleşmeden gerekli malzeme
talepleri yapılmalıdır.
Genel olarak boşlukların kapatılması yatay ve dikey
çözümlerle sağlanmaktadır.
Dikey çözümlerde; minimum aşağıdaki şartlar veya ilgili
ulusal-uluslar arası standartları (TS EN 13374 gibi) sağlayan korkuluk
sistemleri, çalışma iskeleleri (TS EN 12810-12811), güvenlik ağları (TS EN
1263) ile,
Yatay çözümlerde ise; boşluğun kapatıldığı malzemenin yapıya
sabitlenmesi, düşmeyi önleyici platformların oluşturulması, kapaklar, çalışma
iskeleleri (TS EN 12810-12811), güvenlik ağları (TS EN 1263) veya
hava yastıkları ile sağlanmalıdır.
Korkuluk Sistemleri (Geçici Kenar Koruma Sistemleri)
Yüksekte Çalışmada korkuluklar ile ilgili,
“Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği”
Ek-IV’te aşağıdaki hükümler bulunmaktadır;
Madde 2-ç) Çalışma yerlerinde çalışanların güvenliği
öncelikle, güvenli korkuluklar, düşmeyi önleyici platformlar, bariyerler,
kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya hava yastıkları gibi toplu
koruma tedbirleri ile sağlanır.
Madde 4) Betonarme platformların döşeme kenarlarında,
asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde süreksizlik
meydana getiren boşluklarda, duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları
arasında süreksizlik meydana getiren pencere ve benzeri boşluklarda
çalışanların veya malzemelerin düşmesini engelleyecek toplu koruma tedbirleri
alınır, korkuluk sistemlerinin kullanılması halinde korkulukların bu
Yönetmeliğin Ek-4 (A) Yüksekte Çalışma başlığının 6 ncı maddesinde tanımlanan
özelliklere (Resim-1) uygun olması sağlanır.
Bu maddeler doğrultusunda güvenli çalışmayı sağlayacak toplu koruma tedbiri olarak boşlukların kapatılmasında “korkuluk sistemi” seçilmiş ise;
 |
| Resim:1 |
Resim1: Yönetmelikte Belirtilen Korkuluk Özellikleri
13374 Geçici Kenar Koruma Sistemleri
Standardın amacı nedir ve içeriği neleri kapsar?
Bu standart ; düz ve eğimli yüzeylerde kullanılan, insanları
yüksekten düşmekten koruyan ve malzemeleri tutan bileşenlere sahip, inşaat veya
bakım sürecindeki bina ve diğer yapılarda kullanılmak üzere geçici kenar koruma
sistemlerinin kurulum, malzeme yapısı ve test yöntemlerini kapsar. Ayrıca
çalışma yüzeyi eğimi ve düşme yüksekliğine göre sınıflandırılarak aşağıdaki
fonksiyonları gerekliliklerine göre yerine getirmesi hedeflenmiştir:
- Korumaya dayanmış veya korumanın yanında yürüyen bir insana destek sağlama;
- Korumaya doğru yürüyen veya düşen bir insanı topluca durdurma;
- Eğimli bir yüzeyden yuvarlanan veya düşen bir insanı topluca durdurma
- Dik eğimli bir yüzeyden kayan veya devrilen insanı topluca durdurma
Geçici Kenar Koruma Sistemleri Kullanım yerleri ve şekilleri
Kenar koruma sisteminin boyutlandırılması minimum hangi
ölçülendirmeler ile sağlanmalıdır?
Geçici Kenar Koruma Sistemi ölçülendirmeleri
Yukarıdaki resimde de belirtildiği üzere;
- Ana korkuluk en az 1 m yüksekliğinde olmalı, yatayda süreklilik sağlanmalı, sağlanamıyorsa bu boşluk en fazla 12 cm olmalı,
- Ara korkuluk seviyesi, topukluk ve ana korkuluk ile aralarında 47 cm yi aşmayacak şekilde boşluk barındırmalı,
- Ara korkuluk düşünülmüyor, dolu gövde yapılması öngörülüyorsa 25 cm yi geçen boşluklar oluşturulmamalı,
- Topukluk minimum 15 cm yükseklikte olmalı, çalışılan zeminle boşluk olmayacak şekilde monte edilmeli, bu sağlanamıyorsa boşluk her durumda 2 cm yi geçmemelidir.
Bileşenlerin malzeme yapısı nasıl olmalıdır?
Öncelikli olarak herhangi bir bileşenin kazara kaldırılması
veya yerinden ayrılması mümkün olmayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bileşenleri
insan cildini kesmeyecek veya delmeyecek şekilde kurgulanmalıdır.
Kullanılan çelik malzemeler EN 12811-2 normunda belirtildiği
üzere korozyona karşı korunmuş olmalıdır. Ahşap malzemeler kullanılıyor ise EN
338 normunda belirtilen ahşap sınıflandırmasında minimum C16 sınıfını
karşılamalıdır.
Ahşap malzemeler için daha açıklayıcı bilgi olarak;
EN 338 Normunda C Kategorisinde eğilme dayanımlarına (N/mm2)
göre mukavemet sınıflarına ayrılan yapısal ahşaplar
“C14 C16
C18 C20
C22 C24
C27 C30
C35 C40
C45 C50” şeklinde belirtilmiş olup iğne yapraklı
ağaçlardan üretilen ahşaplardır. İğne yapraklı ağaçlar olarak; Ladin, Köknar,
Sarı Çam, Kızıl Çam, Kara Çam, Sedir gösterilebilir.
Dayanımı nasıl olmalıdır?
Geçici kenar koruma sistemleri farklı eğimler ve düşme
yüksekliklerine göre 3 ayrı grupta sınıflandırılmıştır. Buna göre sınıflandırma
ile ilgili genel bilgiler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir;
- Açısı 60 dereceden fazla olan ya da 45 den fazla ve düşme yüksekliği 5m den fazla olan çalışma koşullarında bu standartta geçen geçici kenar koruma sistemleri koruma sağlamamaktadır.
Yukarıdaki tablodan da anlaşıldığı üzere ülkemizde genel olarak;
- A SINIFI: döşeme kenarlarında, platform kenarlarında, geçici oluşturulan yapı kenarlarında, merdiven kova boşluk taraflarında, eğimin oluşmadığı kalıp çalışmalarında.
- B ve C SINIFI: Çalışma yüzeyinin tabloda belirtildiği eğimlerdeki çatı ve kalıp çalışmalarında kullanılması gerektiği anlaşılmaktadır
