Risk Değerlendirmesi Nedir, Nasıl Yapılır, Metotları Nelerdir?
İş yerlerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek
tehlikelerin, çalışanlara işyerine ve çevresine verebileceği zararların ve
bunlara karşı alınacak önlemlerin belirlenmesi amacıyla risk büyüklüğünün
tahmin edilmesi ve riskin kabul edilip edilemeyeceği konusunda karar vermeye
yönelik kapsamlı bir çalışma olan risk değerlendirmesi tehlike sınıfına
bakılmaksızın 6331 sayılı kanun gereğince en az 1(bir) çalışanı bulunan
(apartmanlar dahil) tüm işyerleri için yasal bir zorunluluktur.
SEÇKİNLER GRUP’un deneyimli uzman kadrosuyla iş yerlerinde
risk değerlendirme ekipleri oluşturup ve oluşturulan ekipleri eğiterek olası tehlike
ve riskleri ve bunlarla beraber kontrol önlemlerini tespit ederek risk
değerlendirme hizmeti vermektedir.
İşyeri tehlikeleri belirlendikten sonra hangisinin öncelikli
risk taşıdığını işyeri risk haritasının çıkartılması ile tespit edilir ve risk
değerlendirme metotlarından hangisinin kullanılacağına karar verilir.
Tanımlar
Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal
yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma
oluşturmayacak risk seviyesini,
Kanun: 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanununu,
Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün
safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya
azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,
Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen;
çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde
zarara uğratmayan olayı,
Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma
ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da
dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske
dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz
edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla
yapılması gerekli çalışmaları,
Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan
gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme
potansiyelini,
ifade eder.
Yöntem
Özellikle üretim ve hizmet sektöründe (metal, mobilya,
plastik, kimya, sağlık ve konaklama hizmetleri, atık toplama ve imha vb.
işyerlerinde) Fine Kinney Risk Değerlendirme Yöntemi kullanılır. Fine Kinney
Risk Değerlendirmesi Formu kullanılır.
İnşaatlarda ve az tehlikeli işyerlerinde 5×5 matris (L Tipi)
Risk Değerlendirme Yöntemi kullanılabilir. L Tipi Risk Değerlendirme Formu
kullanılır.
Risk Değerlendirmesi Yapılacak Firmanın Tanıtımı
İşyerinin adı, unvanı, adresi, iletişim bilgisi(telefon
adresi),firmanın tarihçesi, işveren /işveren vekilinin adı soyadı, yapılan işin
tanımı, kullanılan ham ve mamul maddeler ve kapasitesi, bina ve eklentileri ile
ilgili bilgiler, makine tezgah listesi vb. bilgileri içerir. Firma Tanıtım
Formu kullanılır.
Veri – Bilgi Toplanılması
Veri toplanabilecek alanlar aşağıdadır;
İşyerinde yürütülen işler,
Bu işlerin süresi ve sıklığı,
İşin yürütüldüğü yer,
İşin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü,
Yürütülen işten etkilenebilecek olanlar,
Alınmış olan eğitimler,
İşin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği,
İşin yürütümü sırasında kullanılacak makina ve ekipman, bu
makina ve ekipmanların kullanım talimatları,
Kaldırılacak veya taşınacak malzemelerle bunların
özellikleri,
Kullanılan kimyasallar ve özellikleri, mevcut korunma
önlemleri,
Daha önce meydana gelmiş olan kaza veya meslek hastalıkları
gibi unsurlar dikkate alınır.
Tehlikelerin Tanımlanması
Yüksekte Çalışma,
Cisimlerin düşmesi,
Gürültü ve titreşim,
Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri,
Radyasyon ve ultraviyole ışınlar,
Seyyar el aletlerinin kullanımı,
Sabit makine ve tezgahların kullanımı,
Hareketli erişim ekipmanları (Merdivenler, platformlar),
Mekanik kaldırma araçları,
Ürünler, emisyonlar ve atıklar,
Yangın, parlama ve patlama,
Elle taşıma işleri,
Elektrikli aletler,
Basınçlı kaplar,
Aydınlatma,
Ekranlı araçlarla çalışma,
Termal konfor koşulları (Sıcaklık, nem, havalandırma),
Kimyasal faktörler (Toksik gaz ve buharlar, organik
solventler ve tozlar),
Biyolojik Ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler),
Rutin çalışma,
İşyeri yerleşim planı,
İş stresi,
Kapalı yerlerde çalışma,
Yalnız çalışma,
Motorlu araçların kullanımı, taşımacılık ve yollar,
Su üzerinde veya yakınında çalışma,
Şiddet, hakaret veya tacize maruz kalma,
İstenmeyen insan davranışları (Dikkatsizlik, yorgunluk,
aldırmazlık, anlama
güçlüğü,
öfke, kavga etmek),
İşyeri koşullarına göre diğer tehlike kaynakları.
Risklerin Analizi
Tehlikelerin verebileceği zarar, hasar veya yaralanmanın
şiddeti olasılığı
belirlenir.
Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kişi sayısı,
tehlikeye maruziyet süresi, kişisel koruyucuların sağladığı korunma ve güvensiz
davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.
İki şekilde risk değerlendirilmesi yapılır.
Fine Kinney Metodu
5×5 L Tipi Matris
Fine Kinney Metodu
Kaza kontrolü için matematiksel değerlendirme anlamına
gelir. Bu yöntem
G.
F. Kinney and A.D Wiruth tarafından 1976 yılında geliştirilmiştir.
Risk Öncelik Sayısı Hesaplama;
Olayın meydana gelme ihtimali x Tehlike maruziyet sıklığı x
Şiddet
İhtimal (Olasılık)
İlk yapılan risk değerlendirmesinde hiçbir kontrol önlemi
dikkate alınmamalıdır, bundan dolayı da olasılıklar hep en kötü olasılık olarak
düşünülmelidir.
Yapılan düzeltici faaliyetler frekans veya şiddeti
etkilemez, etkileyeceği tek
değişken olasılıktır.
(Yüksekte emniyet kemersiz çalışan bir işçinin kemer takması sadece düşme
olasılığını etkiler, düşerse ölüm riskini azaltmaz veya tehlikeye maruz kalma
sıklığını etkilemez)
Frekans
İşin yapılma sıklığı değil, işi yaparken tehlikeye maruz
kalma sıklığıdır.
Rutin olmayan bir faaliyet değerlendirilirken, o faaliyet
sırasında tehlikeye maruz kalma sıklığı düşünülmelidir (2 saat süren bir
faaliyette, 2 saat içinde maruz kalma sıklığı)
Şiddet
Şiddet puanlamasında zarar kısmında ölüm var ise puanlamanın
buna uygun şekilde 40 puan (tek ölüm) veya 100 puan (birden
çok ölüm) olarak yapılması gerekmektedir. Ayrıca şiddet değerlendirmelerinde,
herhangi bir şüphe olduğu durumda, daha yüksek puan verilmelidir.
Risklerin Değerlendirilmesi
Risklerin ağırlık oranları hesaplanarak derecelendirme
yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir.
Dikkat Edilecek Hususlar
Risk değerlendirmelerinde:
0-20 arası çıkan riskler için herhangi bir kontrole referans
olmayabilir ancak bazen herhangi bir riskin 0-20 arasında olması için de
uyguladığımız kontroller olabilir. Bu durumda referans gösterebiliriz.
20-70 arası uygulamada risklerin büyük çoğunluğunun çıktığı
aralıktır. Bu aralıktaki riskler için eğer herhangi bir yasal gerek yoksa,
önlem almamız gerekmemektedir. Ancak ‘olası risk’ kavramı hemen hemen mutlaka
var olan bir önlemin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. İstisnalar beklense de, riskin
20-70 arası çıkması durumunda, riskin bu seviyede tutulmasını sağlayan kontrol
yöntemine bir referans olması beklenmektedir. Bu referans:
Talimata
Prosedüre
Uyarı levhasına
Eğitime
KKD kullanımına olabilir.
70’ten yüksek çıkan riskler için mutlaka bir düzeltici
faaliyet planlanmalıdır.
70 puan ve üstü olan risklerle ilgili olarak;
Planlanan aksiyonlar için sorumlular, terminler, maliyetler
vb. çıkartılmalıdır.
Tüm önlemler alınmış ve yeni önlemler alınamıyor ise risk
değerlendirme prosedürüne bu tip durumlarda tehlikenin bilinerek çalışılacağı
vb. bir ifadenin konulması gerekmektedir.
400’ün üzerindeki tehlikelere yönelik aksiyonların
terminleri gözden geçirilerek acil çözümler bulunmalı, bu aksiyonlar
gerçekleştirilene kadar geçecek sürede çalışılacaksa nasıl çalışılacağı tarif
edilmelidir.
İyileştirme aksiyonları tamamlandıktan sonra puanlama gözden
geçirilmelidir.
İyileştirmeler sonrası puanı hala 70 ve üzeri olanlar için
önlemlerin garanti altına alınarak faaliyetlere devam edilebilir.
Tüm önlemlere rağmen 400 puan ve üzeri olan risklerle ilgili
faaliyetlerin mutlaka Genel Müdür ile paylaşılması gerekmektedir.
AKSİYON PLANLARI İLE RİSK DEĞERLENDİRME FORMLARI ARASINDA
İLİŞKİ KURMAK İŞİN KOLAYLIĞI AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİDİR.
Taşeron çalışması, gece çalışması vb. mevcut tehlikeleri
arttıran tehlikeler tek başına değerlendirilebileceği gibi aşağıdaki şekilde de
değerlendirilebilir;
Şans(olasılık) sorusu zarara göre sorulmalıdır, örneğin gece
çalışması yaparken yaralanma ihtimali nedir?
Frekans sorusu faaliyeti gerçekleştirirken tehlikeye maruz
kalma sıklığı olarak sorulmalıdır, örneğin xxxx faaliyetini gece yaparken ne
sıklıkta xxx tehlikesiyle karşılaşıyoruz?
Şiddet sorusu ise meydana gelebilecek zararın boyutuna göre
sorulmalıdır, örneğin xxxx faaliyetinde gece çalışırken ne olur?
5X5 L Tipi Matris
5 x 5 Matris diyagramı (L Tipi Matris) özellikle sebep-sonuç
ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu metod basit olması
dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için
idealdir. Risk Değerlendirmesi L tipi Matris Formu Kullanılır.
L tipi Matris de
Risk= İhtimalXŞiddet dir.
Önlemlerin Belirlenmesi
İlgili mevzuat ve işyeri koşulları dikkate alınarak alınması
gerekli önlemlere karar verilir.
Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak,
Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek,
Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih
etmek,
Mühendislik önlemlerini uygulamak,
Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmak.
Önlem Alınırken İzlenen Yol
1.Aşama YOKET!
Riskin tamamen ortadan kaldırılmasıdır. (riskli bir
maddenin, bir işlemin kaldırılması gibi.)
2.Aşama İYİLEŞTİR!
Riski azaltıcı önlemler almaktır. (koruyucu malzeme
kullanımı gibi.)
3.Aşama KABUL ET!
Risk onunla yaşayabileceğimiz kadar azalmıştır.
4.Aşama DAĞIT!
Risk olasılığı az, ancak bedeli ağırsa riski paylaşmak
gerekir. (yangın sigortası gibi.)
Denetim, İzleme, Gözden Geçirme
İşyerinde gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm aşamaları ve
uygulanması düzenli olarak denetlenir, izlenir ve aksayan yönler yeniden gözden
geçirilir.
Sayfa Revizyonu
Yapılan Risk değerlendirmelerinde her sayfaya bir
revizyon numarası konulur ve sayfanın revizyonu takip edilir.
Risk Analizinde herhangi bir değişiklik yapıldığında sadece
sayfa revizyonu yapılır.
Risk Analizinin son sayfasında revizyon bölümü bulunur bunda
hangi sayfanın ne revizyonu olduğu izlenir.
Yürürlüğe Konulması
Yapılan risk değerlendirmesi çalışması kontrol
aşamalarından sonra işveren veya vekillerince kabul ve onayla risk
değerlendirmesi ekibince imzalanarak yürürlüğe konulur.
Revize ve Güncelleme
Risk değerlendirmesi işyeri tehlike sınıfına göre Az
Tehlikeli İş yerlerinde 6, Tehlikeli İş yerlerinde 4, Çok Tehlikeli İş
yerlerinde 2’şer yıllık periyotlarda, ayrıca işyeri adres değişikliklerinde,
işyerinde makine ve ekipman veya üretim biçimi değişikliklerinde yenilenir.
