Risk; birincisi fırsat, ikincisi ise tehdit anlamına gelen
sembollerden oluşmaktadır. Bu anlamıyla risk mevcut durumdaki dengeyi bozan
yeni olaylar ve koşullardır. Bu koşullar ve engeller ve tehlikeler
yaratabileceği gibi yeni fırsatlar da sunarak mevcut durumun yeni bir denge
oluşturmaktadır.
İş sağlığı ve güvenliğinde risk analizi ve risk
değerlendirme yöntemleri 1950’li yıllardan beri dünyada sistematik olarak
uygulanmaktadır. Metotların geliştirilmesi ise gereksinimlere göre gelişim
göstermiştir. Mühendislik projelerinde söz konusu belirsizlikler göz önüne
alınarak tasarım yapılmalıdır. Bu sistemlerin performansının güvenirliliği de
güvenilirlik analizleri (reliability analysis) yardımıyla saptanmalıdır.
Güvenilirlik analizi, bir ürünün kendisinden beklenen fonksiyonu önceden
saptanmış bir süre içinde, belirli çevre ve çalışma koşulları altında arıza
yapmadan yerine getirme olasılığıdır.
Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan
gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol
açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek
derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla
yapılması gerekli çalışmaları ifade eder.
Risk Analizi Metodları
Risk analizi yöntemlerini kullanan iki ana yaklaşım vardır.
Bunlar nitel (kalitatif) ve nicel (kantitatif) yaklaşımlardır. Analizi istenen
koşulların durumuna göre her iki yöntemin de birlikte kullanıldığı yani
yarı-niceliksel (yarı-kantitatif) yöntemler de kullanılabilir. Nicel risk
analizinde, riskin hesaplanmasında sayısal yöntemlerden faydalanılır. Riskin
meydana gelme olasılığı ve meydana geldikten sonraki etkisinin ne olacağına
dair veriler olarak sayısal değerler kullanılır. Bu değerler, matematiksel ve
mantıksal metotlar ile analiz edilip risk skorları bulunur. Nitel risk analizlerinde
ise riskin hesaplanmasında sayısal (nümerik) değerler yerine düşük, yüksek gibi
tanımlayıcı ifadeler ya da A, B- I-II gibi tanımlamalar bulunur. Nitel
teknikler risk seviyesinin genel olarak belirlenmesinde, nicel teknikler ise
risk seviyesine yönelik daha net belirlemeler yapılmasında kullanılır. Genel
olarak teknik eksenli yöntemler, insan eksenli yöntemler, görev analizi,
yönetim eksenli yöntemler, kaza araştırması, senaryo analizleri, kontrol
analizleri, kaba analizler gibi her işletmenin amacına yönelik risk analiz
yöntemleri bulunur. Bu yöntemler risk yönetiminin bir parçası adeta çekirdek
kısmıdır.
Değerlendirme yönteminin seçiminde önemli olan,
değerlendirme metodunun yapılan işe uygunluğudur. Örneğin İnşaat sektöründe
iseniz, Finne Kinney Metodu sizin için pekte elverişli olmayabilir, çünkü
İnşaat işlerinde var olan işlerin termini iş programına göre ilerlemektedir.
Frekansı (tehlikeye maruz kalma sıklığını) senelik bazda veren Finne Kinney
metodu yerine frekanstan bağımsız L tipi matris daha faydalı olacaktır. İnşaat
sektöründe önemli olan Sağlık Güvenlik Planın iyi yapılmış olmasıdır. En ufak
hataların pahalıya mal olabileceği Kimyasal Hammadde işleme tesislerinde ise L
tipi matris işinize pek yaramayabilir bunun yerine HAZOP (Tehlike ve İşletilebilirlik
Çalışması) veya FMEA (Olası Hata türleri ve etkileri analizi) ile çalışmanız
P.I.D akış diyagramlarını çıkarmanız daha yararlı olacaktır. Metal işleme veya
Otomotiv imalat sektörüne geldiğinizde Finne Kinney faydalı olabileceği gibi,
makine-insan gücü uyumunun bütünleşik ve yoğun şekilde çalıştığı bu sektörlerde
her bir işlemi ayrı ayrı tanımlayabileceğiniz ve değerlendirebileceğiniz JOB
Safety Analysis (İş Güvenliği Analizi) de riskleri belirlemede gayet işinize
yarayacaktır.
